Shtetësia iure sanguinis: çfarë ndryshon pas vendimit të Gjykatës Kushtetuese nr. 142/2025

1. Rasti

Me vendimin nr. 142, datë 31 korrik 2025, Gjykata Kushtetuese u shpreh mbi disa çështje të kushtetutshmërisë lidhur me nenin 1, pika 1, shkronja (a) të ligjit nr. 91/1992.
Ky nen parashikon marrjen e shtetësisë me lindje për fëmijën e një babai ose nëne shtetas italianë, pa vendosur kufij brezash apo kritere shtesë lidhjeje me Italinë.

Gjykatat e Bolonjës, Romës, Milanos dhe Firences kishin përcjellë çështje nga pasardhës të italianëve të lindur e banues jashtë, tashmë mbajtës të një shtetësie tjetër. Kritika kryesore ishte se legjislacioni aktual nuk garanton realitetin e lidhjes me rendin juridik italian.

2. Vendimi

Gjykata Kushtetuese deklaroi të papranueshme shumicën e çështjeve të ngritura dhe të pabazuara të tjerat.

• Papranueshmëria: Gjykata sqaroi se i takon ligjvënësit të përcaktojë kriteret për marrjen e statusit të shtetasit. Një ndërhyrje manipulative do të kërkonte zgjedhje me diskrecion të gjerë, të papajtueshme me funksionin e gjyqtarit kushtetues.

• Mospasja e bazës: Pretendimi për trajtim të pabarabartë në krahasim me mekanizma të tjerë të shtetësisë nuk u pranua, ngaqë mungonte një “identitet thelbësor situatash”.

• Legjislacioni i ri: Gjykata nuk e shtriu gjykimin mbi reformën e futur me dekretin ligjor nr. 36/2025, i shndërruar në ligjin nr. 74/2025, që kufizon automatizmin iure sanguinis. Ky ligj nuk zbatohej për çështjet në shqyrtim.

3. Pasojat praktike

Për praktikuesit e fushës, vendimi sjell disa pasoja të menjëhershme:

• Procedurat në zhvillim mbi bazën e nenit 1 të ligjit 91/1992 vazhdojnë pa kufizime brezash: Gjykata nuk bëri ndërhyrje e as kufizime të normës ekzistuese.

• Kërkesat e reja të paraqitura pas hyrjes në fuqi të ligjit 74/2025 duhet të vlerësohen sipas kërkesave të reja (p.sh. kufizime brezash dhe provë të lidhjes efektive me Italinë).

• Ankimet kundër refuzimeve të shtetësisë duhet të dallojnë midis regjimit të vjetër dhe atij të ri, duke verifikuar nëse kërkesa është nisur para ose pas reformës.

4. Skenari i ri ligjor

Pika e vërtetë e kthesës është ligji 74/2025, që futi kufizime në marrjen e shtetësisë iure sanguinis.
Gjykata Kushtetuese, me këtë vendim, e la të paprekur sistemin e vitit 1992, por kontestimet e ardhshme do të fokusohen tek interpretimi dhe kushtetutshmëria e reformës së vitit 2025.

5. Këshilla praktike

• Për çështjet në zhvillim, është e përshtatshme të theksohet zbatimi i sistemit të vitit 1992 dhe të argumentohet mosretroaktiviteti i ligjit 74/2025.

• Për praktikat e reja, duhet verifikuar me kujdes kushtet e reja dhe paraqitur dokumentacion i vlefshëm që provon lidhjen efektive me Italinë.

• Në perspektivë, duhet ndjekur me kujdes jurisprudenca që do të arrijë patjetër në Gjykatën Kushtetuese mbi reformën e vitit 2025, sepse ajo do të përcaktojë kufijtë e rinj të zbatimit.

6. Përfundime

Vendimi nr. 142/2025 nuk solli ndryshime në rendin juridik, por vuri një vijë të qartë: zgjerimi ose kufizimi i shtetësisë përmes gjakut është çështje që i takon ligjvënësit.
Për avokatët dhe praktikuesit, mesazhi është i qartë: sot çështja kryesore nuk është më nëse duhet të vendosen kufizime mbi shtetësinë iure sanguinis, por cilat nga kufizimet e ligjit 74/2025 do të rezistojnë ndaj kontrollit kushtetues.

---

✍️ Avv. Fabio Loscerbo